Woordeboek van Afrikaans Vandag

Dit wat ..., na wat ..., voor dit ..., jaar lank

’n Leser het dit teen “dit wat”. Hy noem twee voorbeelde wat hy êrens teengekom het: “Moenie jou kosbare toekoms blootstel aan dit wat baie volwassenes al laat sneuwel het nie”, en: “Ons dank u vir dit wat ons daagliks ontvang”.

Hy het volkome gelyk; die “dit” in die twee sinne is heeltemal oorbodig, eintlik onafrikaans.

Iets soortgelyks is “na wat verneem word”, “na wat verklaar word”, en nog meer.

Daar is die “wat” weer oorbodig.  

Die leser het dit ook teen die volgende: “Mnr. X was vyf jaar lank hoof van die skool en was voor dit ...” Ook dáár het hy gelyk. “Lank” is oorbodig, hoewel ’n mens jou kan voorstel dat iemand dit kan gebruik om die lengte van ’n tydperk te beklemtoon.

Maar dit sou regtig ’n lang tyd moet wees, nie net vyf jaar nie.

“Voor dit” is ’n bietjie lastiger. Na regte moet dit daarvoor word, want wanneer “dit” saam met ’n voorsetsel gebruik word, word dit “daar”, wat voor aan die voorsetsel gelas word, soos by daarsonder, daarmee, daardeur en nog meer. Maar dit lyk of “daarvoor” in dié sin nie algemeen gebruiklik is nie. (Gebruikliker is dit in die sin van ten gunste wees van iets, soos in: “Die meeste is daarteen, maar ek is daarvoor.”)

In die onderhawige geval sou selfs mense wat besef dat “voor dit” nie deug nie, waarskynlik eerder ’n ander woord gebruik. Hulle sou byvoorbeeld sê: “... en was voorheen ...”

Die opstellers van die nuttige Sakboek van regte Afrikaans (SARA) meen ’n mens moet nie alte dogmaties sê dat voorsetsel plus dit altyd daar plus voorsetsel word nie. Hulle noem as voorbeeld dat iemand met ’n haelgeweer sê hy gaan olifante jag, wat ’n toehoorder, met verwysing na die haelgeweer, laat uitroep: “Met dit!”

In sulke verbaasde en uitdagende uitroepe, sê die opstellers, het “daarmee” nie dieselfde inhoud as “met dit” nie. Maar dit geld darem nie vir “voor dit” in die onderhawige geval nie.

J.J.J. Scholtz, Taalgereedskap, 18 September 1991 © Die Burger, Media24  

trefwoorde

oorbodig